Επιστήμονες στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι μια κατηγορία φαρμάκων για τον ιό HIV – γνωστά ως αναστολείς της νουκλεοσιδικής αντίστροφης μεταγραφάσης (NRTI)- μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Η μελέτη τους, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Pharmaceuticals, θα μπορούσε ενδεχομένως να βοηθήσει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως που πάσχουν από τη νευροεκφυλιστική νόσο.

Τα εν λόγω φάρμακα δρουν εμποδίζοντας ένα ένζυμο που ονομάζεται αντίστροφη μεταγραφάση (RT), το οποίο βοηθά τον ιό να πολλαπλασιαστεί. Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η δραστηριότητα της αντίστροφης μεταγραφάσης παίζει επίσης ρόλο σε μια διαδικασία που ονομάζεται σωματικός γονιδιακός ανασυνδυασμός και η οποία επηρεάζει τους εγκεφάλους των ασθενών με Αλτσχάιμερ. Αυτό το εύρημα υποδηλώνει ότι τα NRTI θα μπορούσαν ενδεχομένως να επαναπρογραμματιστούν για τη θεραπεία ή την πρόληψη της νόσου του Αλτσχάιμερ αναστέλλοντας την δραστηριότητα της αντίστροφης μεταγραφάσης.

«Εξετάσαμε τα οροθετικά άτομα που έπαιρναν αναστολείς RT και άλλες συνδυασμένες αντιρετροϊκές θεραπείες καθώς γερνούσαν και αναρωτηθήκαμε πόσοι από αυτούς εμφάνισαν νόσο Αλτσχάιμερ» δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Δρ. Τζέρολντ Τσουν, καθηγητής και διευθυντής της Πρωτοβουλίας Μεταφραστικής Νευροεπιστήμης στο Sanford Burnham Prebys. «Διαπιστώσαμε ότι ήταν πολύ λιγότεροι από ό,τι θα αναμενόταν σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό» πρόσθεσε.

Οι ερευνητές του Sanford Burnham Prebys εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι, χάρη στις αποτελεσματικές αντιρετροϊκές θεραπείες, πολλά οροθετικά άτομα ζουν πλέον μέχρι τα βαθιά γεράματα. Οι επιστήμονες μελέτησαν μια τεράστια βάση δεδομένων, εστιάζοντας σε ασθενείς άνω των 60 ετών που κινδύνευαν να εμφανίσουν Αλτσχάιμερ. Στη συνέχεια, χώρισαν τα δεδομένα σε τρεις ομάδες:

1. HIV-θετικοί ασθενείς που έπαιρναν NRTI

2. HIV-θετικοί ασθενείς που δεν έπαιρναν NRTI

3. HIV-αρνητικοί ασθενείς ελέγχου που δεν λάμβαναν NRTI

Στη συνέχεια, οι ερευνητές παρακολούθησαν τη συχνότητα εμφάνισης νέων περιπτώσεων Αλτσχάιμερ σε κάθε ομάδα για περίπου τρία χρόνια. Μετά την προσαρμογή για τις διαφορές ηλικίας και φύλου μεταξύ των ομάδων, προέκυψε ένα εντυπωσιακό μοτίβο – οι ασθενείς με HIV που έλαβαν θεραπεία με NRTI είχαν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ σε σύγκριση με τις άλλες δύο ομάδες.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η προστατευτική επίδραση ήταν ισχυρότερη στους ασθενείς που έπαιρναν μόνο NRTI και όχι μια δεύτερη κατηγορία φαρμάκων για τον ιό HIV που ονομάζονται αναστολείς της πρωτεάσης. Ουσιαστικά, οι αναστολείς της πρωτεάσης φάνηκε να ακυρώνουν τα οφέλη των NRTI, ενδεχομένως επειδή μπλοκάρουν ένζυμα που τεμαχίζουν την πρόδρομη πρωτεΐνη του αμυλοειδούς, αυξάνοντας ενδεχομένως τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ μέσω ενός ξεχωριστού μηχανισμού.

Αν και τα αποτελέσματα είναι προκαταρκτικά και πρέπει να επιβεβαιωθούν μέσω τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών, οι ειδικοί λένε ότι η μελέτη παρέχει μια σημαντική απόδειξη της έννοιας για τη χρήση NRTI και βελτιστοποιημένων εκδόσεων αυτών των φαρμάκων για την αποτροπή της νόσου Αλτσχάιμερ. Εάν επικυρωθεί η αποτελεσματικότητά τους κατά της νόσου Αλτσχάιμερ, τα φάρμακα αυτά θα μπορούσαν ενδεχομένως να συνταγογραφούνται για την αποτροπή της γνωστικής παρακμής σε άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση, οικογενειακό ιστορικό Αλτσχάιμερ ή ακόμη και υγιή άτομα που φέρουν γονίδια κινδύνου όπως το APOE4.

«Το επόμενο βήμα για το εργαστήριό μας είναι να προσδιορίσουμε ποιες εκδοχές των RT λειτουργούν στον εγκέφαλο των ασθενών με Αλτσχάιμερ, ώστε να ανακαλυφθούν πιο στοχευμένες θεραπείες, ενώ θα πρέπει να συνεχιστούν οι κλινικές δοκιμές με τα διαθέσιμα RT φάρμακα σε άτομα στην πρώιμη φάση ανάπτυξης της νόσου Αλτσχάιμερ» δήλωσε ο ερευνητής.

Τα ευρήματα ανοίγουν επίσης τον δρόμο για την έρευνα των μηχανισμών μέσω των οποίων η δυσρυθμισμένη δραστηριότητα της αντίστροφης μεταγραφάσης συμβάλλει στη νόσο Αλτσχάιμερ και τον εντοπισμό νέων βιοδεικτών και φαρμακευτικών στόχων.