Ένας εξαιρετικά διαδεδομένος ιός, τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι κολλούν στην παιδική ηλικία χωρίς σοβαρές επιπτώσεις, ενδέχεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση καρκίνου της ουροδόχου κύστης πολλά χρόνια αργότερα, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science Advances.

Ο λόγος για τον ιό BK (BK virus ή BKV), έναν ιό της οικογένειας των πολυοϊών, ο οποίος προσβάλλει περίπου το 95% του παγκόσμιου πληθυσμού και συνήθως προκαλεί ήπια συμπτώματα, παρόμοια με αυτά του κοινού κρυολογήματος.

Από την παιδική λοίμωξη στην καρκινογένεση
Μετά την αρχική μόλυνση, ο ιός BK παραμένει ανενεργός (λανθάνων) στον οργανισμό, κυρίως στα νεφρά και στην ουροδόχο κύστη. Στους περισσότερους ανθρώπους δεν προκαλεί ποτέ πρόβλημα. Ωστόσο, σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα –όπως οι λήπτες μεταμόσχευσης νεφρού– ο ιός μπορεί να επανενεργοποιηθεί.

Είναι ήδη γνωστό ότι οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού εμφανίζουν έως και τριπλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Οι επιστήμονες εκτιμούσαν εδώ και χρόνια ότι η επανενεργοποίηση «κοιμώμενων» ιών θα μπορούσε να παίζει ρόλο, χωρίς όμως σαφείς αποδείξεις για τον μηχανισμό.

Ο ρόλος του ίδιου του ανοσοποιητικού

Η νέα έρευνα φωτίζει αυτόν τον μηχανισμό. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ο ιός BK δεν προκαλεί άμεσα τις μεταλλάξεις, αλλά ενεργοποιεί ένα ένζυμο του ανοσοποιητικού συστήματος, γνωστό ως APOBEC3.

Το ένζυμο αυτό αποτελεί μέρος της φυσικής άμυνας του οργανισμού και επιτίθεται στο γενετικό υλικό των ιών. Ωστόσο, η έντονη ή παρατεταμένη ενεργοποίησή του μπορεί να προκαλέσει βλάβες και στο DNA των ανθρώπινων κυττάρων, οδηγώντας σε μεταλλάξεις που μοιάζουν με εκείνες που παρατηρούνται στον καρκίνο της ουροδόχου κύστης.

Σε εργαστηριακά πειράματα, ανθρώπινα κύτταρα της ουροδόχου κύστης που μολύνθηκαν με τον ιό BK εμφάνισαν χαρακτηριστικές γενετικές αλλοιώσεις. Όταν οι ερευνητές απενεργοποίησαν το ένζυμο APOBEC3, οι βλάβες αυτές δεν εμφανίστηκαν, επιβεβαιώνοντας ότι η ζημιά προέρχεται από την ανοσολογική αντίδραση και όχι από τον ίδιο τον ιό.

Μεταλλάξεις ακόμα και σε μη μολυσμένα κύτταρα

Ένα ακόμα εύρημα που προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι μεταλλάξεις παρατηρήθηκαν και σε γειτονικά κύτταρα που δεν είχαν μολυνθεί άμεσα από τον ιό. Αυτό ενδέχεται να εξηγεί γιατί στους περισσότερους καρκίνους της ουροδόχου κύστης δεν ανιχνεύεται ενεργός ιός, παρότι υπάρχουν «υπογραφές» ιογενούς δράσης στο DNA.

Αφετηρία για περαιτέρω έρευνα

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι τα ευρήματα αποτελούν σημαντικό πρώτο βήμα, αλλά απαιτούνται περισσότερες κλινικές μελέτες για να διαπιστωθεί πόσο συχνά ο ιός BK εμπλέκεται στην καρκινογένεση στον γενικό πληθυσμό.

Παράλληλα, η έρευνα ενισχύει την ανάγκη για καλύτερη παρακολούθηση των ανοσοκατεσταλμένων ασθενών και για την ανάπτυξη στρατηγικών ελέγχου ή πρόληψης της επανενεργοποίησης του ιού BK.

Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο κοινές παιδικές λοιμώξεις μπορούν να επηρεάσουν την υγεία δεκαετίες αργότερα, ανοίγει νέους δρόμους στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου.