Τις κρυφές διεργασίες που οδήγησαν στην ιδιαίτερα ενεργή σεισμική δραστηριότητα κοντά στη Σαντορίνη την αρχή του 2025, αποκάλυψε διεθνής ομάδα ερευνητών, ανάμεσα τους και Έλληνες.

Η μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, δείχνει ότι η δραστηριότητα προκλήθηκε από μια τεράστια μαγματική διείσδυση – ένα κατακόρυφο στρώμα μάγματος – που διαδόθηκε κατά κύματα σε απόσταση μεγαλύτερη από 20 χιλιόμετρα μέσα στο φλοιό της Γης σε βάθος μεγαλύτερο από 10 χιλιόμετρα κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.

Αυτό το μάγμα, όπως σημειώνουν οι ερευνητές, ήταν αρκετό «για να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ή 200 φορές τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, ή περίπου 200 φορές την Ακρόπολη, ή το Empire State Building περίπου 500 φορές». Παράλληλα, προσθέτουν ότι ήταν αρκετό για να καλύψει το Μανχάταν στη Νέα Υόρκη ή τα νησιά των Βερμούδων με ένα στρώμα μάγματος πάχους περίπου 9 μέτρων».

Όπως τονίζουν επίσης, η δραστηριότητα που ήταν μοναδική παγκοσμίως σε πλήθος σεισμών κατά τη διάρκεια ενός ιδιαίτερα περιορισμένου χρονικού διαστήματος, περιελάμβανε εκατοντάδες αισθητούς σεισμούς κάποιοι από τους οποίους είχαν μέγεθος μεγαλύτερο από 5 βαθμούς, ενώ «προκάλεσε τοπικά κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κλείσιμο σχολείων και συναγερμό μεταξύ κατοίκων και επισκεπτών». Όπως επισημαίνουν, υπήρχε έντονη αβεβαιότητα «αν οι σεισμοί οφείλονταν σε ηφαιστειακή δραστηριότητα που σηματοδοτούσε μια πιθανή επερχόμενη έκρηξη ή σε ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων και ήταν πιθανώς το προοίμιο ενός μεγαλύτερου σεισμού (όπως ο καταστροφικός σεισμός μεγέθους 7,7 που έπληξε την ίδια περιοχή το 1956)».

Η ερευνητική ομάδα αποκάλυψε την αιτία της δραστηριότητας μέσω προηγμένων τεχνικών μηχανικής μάθησης που προσδιόρισαν με ακρίβεια τη χωρική κατανομή στον φλοιό της Γης περισσότερων από 25.000 σεισμούς.

Η μελέτη χρησιμοποίησε αυτούς τους σεισμούς ως «εικονικούς μετρητές τάσης σε βάθος», επιτρέποντάς τους να απεικονίσουν την κίνηση του μάγματος με πρωτοφανή χωρική και χρονική λεπτομέρεια. Αυτή η απεικόνιση, σύμφωνα με την έρευνα, αναγνωρίζει και χαρτογραφεί τη διείσδυση μιας μαγματικής φλέβας, η οποία τελικά πυροδότησε τη σεισμική δραστηριότητα. Η απεικόνιση, όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές, αποκλείει έτσι την ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων ως πρωταρχική αιτία της σεισμικής έξαρσης του 2025.

«Η λεπτομερής χωροχρονική απεικόνιση της σεισμικής δραστηριότητας του 2025 δείχνει ότι οι διεισδύσεις μάγματος, δημιουργούν σεισμούς και μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες ηφαιστειακές εκρήξεις, δεν περιλαμβάνουν μια απλή μονόδρομη διαδικασία μάγματος που κινείται οριζόντια ή κατακόρυφα», σημειώνουν χαρακτηριστικά.

Το πιο εντυπωσιακό, όπως υπογραμμίζουν, ήταν ότι η διείσδυση δεν κινήθηκε ομαλά. Αντίθετα, όπως καταδεικνύεται από την έρευνα, εκδηλώθηκε κατά κύματα — ανοίγοντας νέες ρωγμές, κλείνοντας άλλες και προωθώντας μάγμα προς τα εμπρός σε παλμούς.

«Η κυματική διείσδυση του μάγματος και η επακόλουθη παλμική μεταβολή της πίεσης επέδρασε στο πεδίο τάσεων και οδήγησε στη γένεση τόσο μεγάλου πλήθους σεισμών, με καταρρακτώδη ρυθμό, δηλαδή ο ένας σεισμός μετά τον άλλο σε πολύ μικρό χωρικό και χρονικό διάστημα», επισημαίνει η ερευνητική ομάδα.

Τα ερευνητικά αποτελέσματα της ομάδας υποδηλώνουν ότι αυτή η κυματοειδής διαδικασία ανάδρασης της διείσδυσης μάγματος δεν είναι μοναδική στη Σαντορίνη. Αντίθετα, αυτός είναι πιθανά ένας θεμελιώδης μηχανισμός με τον οποίο το μάγμα μεταφέρεται κάτω από τα ηφαίστεια παγκοσμίως. Παράλληλα, όπως υπογραμμίζεται, οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν τους επιστήμονες να παρακολουθούν μελλοντικές κρίσεις σε σχεδόν άμεσο χρόνο — ειδικά σε περιοχές όπου η μεγαλύτερη δραστηριότητα εκδηλώνεται στην ανοιχτή θάλασσα ή βαθιά στο υπέδαφος, πέρα από την εμβέλεια των παραδοσιακών επίγειων μετρήσεων.

«Η Σαντορίνη, μέρος του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, έχει ιστορικό καταστροφικών εκρήξεων, συμπεριλαμβανομένης της «μινωικής έκρηξης» γύρω στο 1620 π.Χ. Η σεισμική κρίση του 2025, αν και δεν συνοδεύτηκε με έκρηξη, υπογραμμίζει τους πιθανούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι τοπικοί πληθυσμοί και υπογραμμίζει τη σημασία της γεωφυσικής παρακολούθησης υψηλής ανάλυσης», καταλήγουν οι ερευνητές.