Το εγκεφαλικό επεισόδιο παραμένει μία από τις κυριότερες αιτίες αναπηρίας παγκοσμίως, επιβαρύνοντας οικογένειες, συστήματα υγείας και ολόκληρες κοινωνίες. Και πλέον, δεν αφορά μόνο τους ηλικιωμένους καθώς πλέον πλήττει και νεότερους ενήλικες στα πιο παραγωγικά τους χρόνια.

Στις ΗΠΑ, περίπου 55.000 περισσότερες γυναίκες παθαίνουν εγκεφαλικό επεισόδιο κάθε χρόνο σε σχέση με τους άνδρες. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι γυναίκες ζουν περισσότερο. Ωστόσο, τείνουν επίσης να έχουν χειρότερα αποτελέσματα και χαμηλότερη ποιότητα ζωής μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το εγκεφαλικό επεισόδιο είναι πιο συχνό στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες κάτω των 25 ετών.

Ένα σημαντικό σύνολο παραγόντων κινδύνου αφορά την υψηλή αρτηριακή πίεση κατά την εγκυμοσύνη. Σε αυτές περιλαμβάνονται η υπέρταση κύησης και η προεκλαμψία. Η προεκλαμψία εμφανίζεται συνήθως μετά την 20ή εβδομάδα κύησης και χαρακτηρίζεται από υψηλή αρτηριακή πίεση σε συνδυασμό με βλάβη οργάνων, συχνά νεφρών ή ήπατος. Αυτές οι καταστάσεις αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και αργότερα στη ζωή, επειδή η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να τραυματίσει τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τον εγκέφαλο.

Η χρήση ορμονικών αντισυλληπτικών μπορεί επίσης να επηρεάσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού. Ωστόσο, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι δεν αυξάνουν όλα τα ορμονικά αντισυλληπτικά τον κίνδυνο. Η κύρια ανησυχία αφορά τα συνδυασμένα αντισυλληπτικά χάπια που περιέχουν οιστρογόνο και προγεστερόνη. Αυτά μπορούν να αυξήσουν την πηκτικότητα του αίματος και την αρτηριακή πίεση.

Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σε γυναίκες που καπνίζουν, είναι άνω των 35 ετών ή πάσχουν από ημικρανίες με αύρα. Τα φάρμακα που περιέχουν μόνο προγεστερόνη δεν σχετίζονται με τον ίδιο βαθμό κινδύνου. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 248 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως λαμβάνουν ορμονικά αντισυλληπτικά.

Η εμμηνόπαυση αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα. Κατά την εμμηνόπαυση, τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται. Τα οιστρογόνα βοηθούν στην προστασία των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων και στη διατήρηση υγιών επίπεδων χοληστερόλης. Όταν μειώνονται, τα αγγεία γίνονται πιο σκληρά και πιο ευάλωτα σε βλάβες, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικού. Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT) που χορηγείται για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, έχει συνδεθεί με μια μικρή αύξηση του κινδύνου εγκεφαλικού, κυρίως όταν περιέχει οιστρογόνα- ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες γυναίκες ή σε όσες ξεκινούν τη θεραπεία πολλά χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.

Οι γυναίκες είναι επίσης πιο πιθανό να εμφανίσουν ημικρανίες και ιδίως ημικρανίες με αύρα, οι οποίες συνδέονται με προσωρινές διαταραχές της ροής αίματος στον εγκέφαλο, κάτι που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εγκεφαλικού. Αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι συχνότερα στις γυναίκες και προκαλούν χρόνια φλεγμονή, η οποία συμβάλλει στη στένωση και την εξασθένιση των αγγείων, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικού.

Εγκεφαλικό στην εγκυμοσύνη και μετά τον τοκετό

Η εγκυμοσύνη ασκεί πρόσθετη πίεση στην καρδιά και το κυκλοφορικό σύστημα. Ο όγκος του αίματος αυξάνεται, οι ορμόνες μεταβάλλονται και αυξάνεται η πιθανότητα σχηματισμού θρόμβων. Αυτό σημαίνει ότι οι έγκυες ή οι γυναίκες που έχουν πρόσφατα γεννήσει, έχουν περίπου τριπλάσιο κίνδυνο να υποστούν εγκεφαλικό σε σχέση με γυναίκες της ίδιας ηλικίας που δεν είναι έγκυες. Τα στοιχεία γι’ αυτό τον αυξημένο κίνδυνο είναι καλά τεκμηριωμένα σε έρευνες της Αμερικανικής Ένωσης Καρδιάς και Εγκεφαλικού. Επιπλέον, το εγκεφαλικό είναι μία από τις κυριότερες αιτίες σοβαρής μητρικής νοσηρότητας και θανάτου.

Υπάρχουν όμως και σημαντικές ανισότητες. Στην Αγγλία, οι μαύρες γυναίκες έχουν τετραπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από αιτίες σχετιζόμενες με την εγκυμοσύνη σε σχέση με τις λευκές. Υψηλότερο κίνδυνο αντιμετωπίζουν επίσης οι γυναίκες ασιατικής καταγωγής και μικτών εθνοτήτων, σύμφωνα με το MBRRACE UK, μια επίσημη εθνική αξιολόγηση της ποιότητας της μαιευτικής φροντίδας.

Στις ΗΠΑ, οι μαύρες γυναίκες πεθαίνουν από επιπλοκές σχετιζόμενες με την εγκυμοσύνη σχεδόν με διπλάσιο ρυθμό από τις λευκές. Το εγκεφαλικό είναι μία από τις κυριότερες ιατρικές επιπλοκές που συμβάλλουν σε αυτούς τους θανάτους. Παράγοντες όπως καθυστερημένη διάγνωση, άνιση πρόσβαση σε περίθαλψη και υψηλότερα ποσοστά υπέρτασης, παχυσαρκίας και προεκλαμψίας επιδεινώνουν το πρόβλημα.

Γιατί το εγκεφαλικό συχνά δεν διαγιγνώσκεται εγκαίρως στις γυναίκες

Τα συμπτώματα του εγκεφαλικού επεισοδίου είναι πιο πιθανό να παραβλεφθούν στις γυναίκες. Αν και οι άνδρες και οι γυναίκες συχνά παρουσιάζουν παρόμοια πρώιμα συμπτώματα, όπως παράλυση του προσώπου, αδυναμία των χεριών και προβλήματα στην ομιλία, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να αναφέρουν επιπλέον συμπτώματα, όπως πονοκέφαλο, κόπωση, ναυτία ή σύγχυση. Αυτά μπορεί να παρερμηνευθούν ως άγχος, ημικρανία ή στρες.

Η υπαραχνοειδής αιμορραγία– ένας τύπος εγκεφαλικού που προκαλείται από αιμορραγία γύρω από τον εγκέφαλο, συνήθως λόγω ρήξης ανευρύσματος- είναι πιο συχνή στις γυναίκες. Εκδηλώνεται συχνά ως ξαφνικός, εξαιρετικά έντονος πονοκέφαλος που δεν υποχωρεί με παυσίπονα.

Το έμφυλο χάσμα στο εγκεφαλικό

Παρά την έκταση του προβλήματος, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά κενά γνώσης. Πολλοί παράγοντες κινδύνου που αφορούν αποκλειστικά τις γυναίκες παραμένουν ελλιπώς κατανοητοί. Οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στην κλινική έρευνα, με αποτέλεσμα οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπεία να βασίζονται συχνά σε δεδομένα ανδρών και όχι σε στοιχεία που αντανακλούν τις γυναικείες ανάγκες και εμπειρίες.

Η βελτίωση των αποτελεσμάτων απαιτεί στρατηγικές πρόληψης που να είναι συμπεριληπτικές, πολιτισμικά ευαίσθητες και προσαρμοσμένες στις γυναίκες σε διαφορετικά στάδια της ζωής τους. Η ενημέρωση, η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας είναι κρίσιμες.