Η Ελλάδα «σβήνει» και τα νούμερα δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης. Από το 2011 και μετά, οι θάνατοι ξεπερνούν σταθερά τις γεννήσεις, με συνολικά πάνω από μισό εκατομμύριο περισσότερους θανάτους από γεννήσεις έως το 2024.

Η πτώση των γεννήσεων και η γήρανση του πληθυσμού δεν είναι ομοιόμορφη σε όλη τη χώρα. Έξι νομοί – Αρκαδία, Λακωνία, Λευκάδα, Μεσσηνία, Φωκίδα και Λέσβος – καταγράφουν περισσότερους θανάτους από γεννήσεις για 45 συνεχόμενα χρόνια, ενώ άλλες περιοχές, όπως το Ρέθυμνο βλέπουν αρνητικά φυσικά ισοζύγια μόνο για 1 έτος, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών. Η εικόνα είναι ξεκάθαρη: Η Ελλάδα αλλάζει – και οι πληθυσμιακές ανισότητες απειλούν να αφήσουν μόνιμα σημάδια στο μέλλον της χώρας.

Από τη δεκαετία του 1950, η Ελλάδα εμφάνιζε θετικά φυσικά ισοζύγια, με περισσότερες γεννήσεις από θανάτους. Το 1951 καταγράφηκαν περίπου 98.000 περισσότερες γεννήσεις σε σχέση με τους θανάτους. Η τάση παρέμεινε θετική αλλά φθίνουσα για δεκαετίες, παρά τις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις, όπως η περίοδος 1998–2003, κατά την οποία οι γεννήσεις ήταν ελαφρώς λιγότερες από τους θανάτους.

Ωστόσο, από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 η κατάσταση αντιστράφηκε: Οι θάνατοι ξεπέρασαν σταθερά τις γεννήσεις (+4,3 χιλ. το 2011, +58,5 χιλ. το 2024), οδηγώντας σε αρνητικά φυσικά ισοζύγια που, συνολικά, φτάνουν τους 510.000 περισσότερους θανάτους από γεννήσεις την περίοδο 2011–2024. Η ΕΛΣΤΑΤ εκτιμά ότι η Ελλάδα έχει χάσει περίπου 715.000 κατοίκους από τη μείωση του πληθυσμού, κυρίως λόγω αυτής της δημογραφικής τάσης.

Η μεταβολή αυτή οφείλεται σε δύο κύριους λόγους:

• Την αύξηση των θανάτων, λόγω γήρανσης του πληθυσμού. Οι πολίτες ηλικίας 65 ετών και άνω αυξήθηκαν από 520.000 το 1951 σε 2,5 εκατομμύρια σήμερα, ποσοστό που ανέβηκε από 6,8% σε 23%, και
• Τη σταδιακή πτώση των γεννήσεων. Οι γυναίκες των νεότερων γενεών κάνουν λιγότερα παιδιά και σε μεγαλύτερη ηλικία, με τον αριθμό των γεννήσεων να καταγράφει μείωση από 148.000 το 1980 σε 68.500 το 2024.

Σε επίπεδο νομών, οι διαφορές είναι ακόμα πιο συγκλονιστικές. Από το 1980 έως το 2024, σε 6 νομούς – Αρκαδία, Λακωνία, Λευκάδα, Μεσσηνία, Φωκίδα και Λέσβο – οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις σε όλα τα 45 χρόνια, δημιουργώντας μια μόνιμη δημογραφική «τρύπα». Στον αντίποδα, το Ρέθυμνο καταγράφει αρνητικά φυσικά ισοζύγια μόνο για 1 έτος, ενώ άλλοι νομοί κυμαίνονται γύρω από τον μέσο εθνικό όρο ή παρουσιάζουν μικρότερη διάρκεια αρνητικών ισοζυγίων.

Η διαφορά ανάμεσα στις περιοχές οφείλεται σε παράγοντες, όπως η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση και η διαφορετική γονιμότητα των γενεών, που διαμόρφωσαν την κατανομή ηλικιών και τον πληθυσμό ανά νομό. Ορισμένοι νομοί συγκεντρώνουν πολύ περισσότερους ηλικιωμένους από νέους, οδηγώντας σε μόνιμα αρνητικά φυσικά ισοζύγια, ενώ άλλοι διατηρούν έναν νεότερο, ανανεωμένο πληθυσμό.

Η εικόνα αυτή δείχνει ξεκάθαρα ότι η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει μόνο μια γενική δημογραφική κρίση, αλλά και βαθιές ανισότητες ανάμεσα στις περιοχές. Η συνέχιση αυτής της τάσης θα έχει σημαντικές συνέπειες για την οικονομία, τις κοινωνικές υπηρεσίες και τη βιωσιμότητα των τοπικών κοινοτήτων.

Τα στοιχεία είναι αμείλικτα: Η Ελλάδα πεθαίνει, όχι ομοιόμορφα, αλλά με έντονα τοπικά χαρακτηριστικά. Οι νομοί με επί δεκαετίες αρνητικά φυσικά ισοζύγια δείχνουν ότι η δημογραφική κρίση δεν είναι μόνο εθνικό ζήτημα, αλλά και τοπικό πρόβλημα βιωσιμότητας. Αν δεν ληφθούν στοχευμένα μέτρα για την ενίσχυση των γεννήσεων, την υποστήριξη των νέων και την αναζωογόνηση των πληθυσμών στις πιο «γερές» περιοχές, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο πολίτες, αλλά και δυναμική και μέλλον.