Η υπερπανσέληνος του Οκτωβρίου προσέφερε ένα μαγικό θέαμα. Πρόκειται για την πρώτη υπερπανσέληνο της χρονιάς, η οποία ονομάζεται και «Φεγγάρι της Συγκομιδής». Ήταν το μεγαλύτερο και πιο φωτεινό του 2025, καθώς η Σελήνη βρέθηκε στο πλησιέστερο σημείο της τροχιάς της γύρω από τη Γη.
Γιατί ονομάζεται «φεγγάρι της συγκομιδής»
Σύμφωνα με το Almanac, «φεγγάρι της συγκομιδής» ονομάζεται η πανσέληνος που είναι πιο κοντά στην ισημερία του Σεπτεμβρίου, η οποία φέτος ήταν στις 22 Σεπτεμβρίου. Το συγκεκριμένο παρατσούκλι προέρχεται από τη λαϊκή παράδοση των αγροτών, σύμφωνα με την οποία το φως της πανσελήνου επιτρέπει στους αγρότες να μαζεύουν τη σοδειά τους μέχρι αργά το βράδυ, όχι μόνο τη νύχτα της πανσελήνου, αλλά και τις νύχτες πριν και μετά από αυτήν.
Παρ’ όλο που το «φεγγάρι της συγκομιδής» καταγράφεται συχνότερα τον Σεπτέμβριο, το σεληνιακό ημερολόγιο ορίζει τον Οκτώβριο ως μήνα του «φεγγάρι συγκομιδής» για το 2025.
Τι είναι η υπερπανσέληνος
Η τροχιά της Σελήνης γύρω από τη Γη είναι ελλειπτική, γεγονός που σημαίνει ότι η απόσταση μεταξύ τους μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια του έτους. Όταν η πανσέληνος συμπίπτει με το πλησιέστερο σημείο της τροχιάς της – το λεγόμενο περίγειο – ή βρίσκεται σε απόσταση έως και 90% από αυτό, τότε αποκαλείται «σούπερ φεγγάρι». Ο όρος επινοήθηκε για πρώτη φορά το 1979 από τον αστρολόγο Ρίτσαρντ Νόλε για να περιγράψει τις πανσελήνους που φαίνονται αισθητά μεγαλύτερες και φωτεινότερες, καθώς συμπίπτουν με το περίγειο. Μπορούν να φαίνονται έως και 14% μεγαλύτερες και 30% φωτεινότερεςαπό άλλες πανσελήνους, εξωτερικά.
Πώς επηρεάζει την υγεία
«Το φεγγάρι και οι σεληνιακοί του κύκλοι μπορούν να σας επηρεάσουν· αλλά για διαφορετικούς λόγους από αυτούς που νομίζετε», λένε οι ειδικοί της Κλινικής του Κλίβελαντ.
Η πανσέληνος έχει συνδεθεί μέσα από μελέτες με τη διάθεση και την ψυχική υγεία, όπως αύξηση διαταραχών του άγχους και κατάθλιψης, χωρίς όμως να αποδεικνύεται ισχυρή και αιτιώδη συνάφεια. Μια μικρή μελέτη σε άτομα με διπολική διαταραχή έδειξε ότι οι διάφορες φάσεις της σελήνης επηρέαζαν την εναλλαγή επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης, εύρημα που αποδόθηκε στη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού και του κύκλου ύπνου-αφύπνισης.
Αλλαγές στον ύπνο
Μια μελέτη επαναξιολόγησης (2013) διαπίστωσε ότι η πανσέληνος επηρεάζει τον ύπνο. Τα ευρήματα έδειξαν μικρότερη κατά 30% διάρκεια για το στάδιο NREM (βαθύς ύπνος) και μειωμένο κατά 20 λεπτά συνολικό ύπνο για τους συμμετέχοντες συγκριτικά με τις νύχτες χωρίς πανσέληνο. Οι αλλαγές συσχετίζονταν επίσης με μειωμένα επίπεδα μελατονίνης, αναφέρει η δρ. Albers.
Έρευνα του 2021 συνέκρινε τα πρότυπα ύπνου ανθρώπων από τις κοινότητες αυτόχθονων Toba-Qom της βόρειας Αργεντινής με αυτά φοιτητών στο Σιάτλ. Σε όλες τις περιπτώσεις -ανεξάρτητα από τη γεωγραφία ή την πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα- οι συμμετέχοντες κοιμούνταν λιγότερο και πήγαιναν για ύπνο πιο αργά τις ημέρες πριν από την πανσέληνο, οπότε υπήρχε περισσότερο φυσικό φως μετά το σούρουπο. Οι ερευνητές έκαναν λόγο για «έμφυτη προσαρμογή» που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, για τους οποίους η αξιοποίηση του φυσικού φωτός στο έπακρο ήταν μονόδρομος ελλείψει τεχνητού φωτός.
Αναπαραγωγική υγεία
Η Σελήνη χρειάζεται έναν περίπου μήνα για να ολοκληρώσει την περιφορά της γύρω από τη Γη. Δεδομένου ότι οι εμμηνορροϊκοί κύκλοι έχουν σχεδόν την ίδια διάρκεια, οι άνθρωποι συνέδεσαν τους κύκλους της Σελήνης με την έμμηνο ρύση, χωρίς όμως επιστημονικά ερείσματα. Ερευνητικά δεδομένα από την παρακολούθηση 6 εμμηνορροϊκών κύκλων 529 γυναικών δεν εντόπισαν σύνδεση.
Η επίδραση δεν επιβεβαιώνεται ούτε για την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, με τα διαθέσιμα επιστημονικά συμπεράσματα αντικρουόμενα. Απέναντι στη μελέτη 1.507 γεννήσεων στην Ιαπωνία, μεταξύ Ιανουαρίου 1996 και Μαρτίου 2007, που συμπέρανε περισσότερους τοκετούς τη νύχτα γύρω από την ώρα της πανσελήνου και κατά τη διάρκεια της ημέρας περί την ώρα της νέας σελήνης, στέκεται έρευνα 23.689 γεννήσεων από το 1810 έως το 1929, σύμφωνα με την οποία δεν παρατηρήθηκε καμία απολύτως σύνδεση.
Η Σελήνη στον δρόμο μας
Η δρ. Albers καταλήγει ότι «αν πιστεύεις ότι κάτι όντως θα συμβεί, μπορεί να γίνει πραγματικότητα». Καθώς εξηγεί, ανεξάρτητα από τις αντιφάσεις και την έλλειψη στοιχείων για τον ακριβή μηχανισμό πίσω από την επίδραση του φεγγαριού στον άνθρωπο, είναι πέραν κάθε αμφιβολίας ότι οι πεποιθήσεις είναι μακροχρόνιες ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δύο. Γνωστικές προκαταλήψεις όπως η ψευδής συσχέτιση, οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες ή και το φαινόμενο placebo ακόμα, μπορούν να οδηγήσουν πράγματι σε αποτελέσματα, συχνότατα αρνητικά.
