Όποιος μεγάλωσε στα 90s είναι πολύ πιθανό να θυμάται το φινάλε μιας ταινίας που έκανε εκατομμύρια παιδιά ανά την υφήλιο να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τα υπέροχα κητώδη που ονομάζονται όρκες.

Στην εν λόγω σκηνή από το φιλμ «Free Willy» (1993), η ομώνυμη όρκα βάρους 3,6 τόνων εμφανίζεται να πηδά, με την ενθάρρυνση του αγοριού-σωτήρα της, πάνω από ένα ψηλό φράγμα σε ένα λιμάνι και να κολυμπά προς την ελευθερία μαζί με την οικογένειά της. Πρόκειται για ένα happy end στο οποίο ο ορφανός Τζέσι, όχι μόνο καταφέρνει να σώσει τον καλύτερό του φίλο, Γουίλι, από τον άπληστο ιδιοκτήτη του υδάτινου πάρκου όπου ζούσε υπό άθλιες συνθήκες, αλλά τον βοηθά και να επανενωθεί με τις άλλες όρκες του κοπαδιού του.

Η ταινία που κυκλοφόρησε πριν από 32 χρόνια γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία, η οποία έφερε τρία ακόμη σίκουελ και μια τηλεοπτική σειρά. Το πιο σημαντικό επίτευγμά της, ωστόσο, ήταν ότι ανέδειξε τη σκοτεινή πλευρά της ζωής των θαλάσσιων θηλαστικών που ζουν σε αιχμαλωσία, ένα από τα οποία ήταν και ο ίδιος ο πρωταγωνιστής της, η αρσενική όρκα Κέικο

Η τεράστια απήχηση της ταινίας είχε ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια άνευ προηγουμένου εκστρατεία για τη διάσωση και την επανένταξη του Κέικο στη φύση, η οποία όμως δεν έφερε το happy end που ονειρεύονταν πολλοί για τον γλυκό γίγαντα.

Διαβάστε παρακάτω την ιστορία του Κέικο, ο οποίος αποτέλεσε για χρόνια κεντρική φιγούρα στον διάλογο γύρω από την ηθική της αιχμαλωσίας και την αξία της ελευθερίας.

Μια ζωή σαν ταινία

Ο Κέικο γεννήθηκε γύρω στο 1976 και αιχμαλωτίστηκε σε ηλικία 2 ετών κάπου κοντά στην Ισλανδία, με σκοπό να πωληθεί σε κάποιο θαλάσσιο πάρκο. Η αρσενική όρκα μετακινούνταν από εγκατάσταση σε εγκατάσταση για χρόνια, ώσπου κατέληξε το 1985 σε ένα θεματικό πάρκο στο Νέο Μεξικό. Εκεί, θα περνούσε αρκετά χρόνια της ζωής του σε μια δεξαμενή πολύ μικρή για το μέγεθός του και σε συνθήκες που δεν πληρούσαν ούτε τα στοιχειώδη πρότυπα φροντίδας.

Η επιλογή του για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικογενειακή ταινία «Free Willy» επρόκειτο να σφραγίσει τη μοίρα του Κέικο. Το φιλμ αφηγήθηκε την ιστορία ενός αγοριού που βοηθά μια όρκα να ξαναβρεί την ελευθερία της, συγκινώντας εκατομμύρια θεατές ανά την υφήλιο. Η ειρωνεία ήταν ότι, ενώ στη μεγάλη οθόνη ο Γουίλι κέρδιζε την ελευθερία του, ο Κέικο παρέμενε φυλακισμένος, με την υγεία του να επιδεινώνεται συνεχώς λόγω των κακών συνθηκών διαβίωσής του.

Η αποκάλυψη της αλήθειας γύρω από τον σταρ του φιλμ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και διαμαρτυρίες από το κοινό και οδήγησε στη δημιουργία της οργάνωσης Free Willy-Keiko Foundation (FWKF) με σκοπό τη διάσωση και την επιστροφή του στη φύση.

Η κινητοποίηση ήταν πρωτοφανής: με δωρεές απλών πολιτών, εταιρειών αλλά και τη συνδρομή της Warner Bros (που είχε αρκετούς λόγους να ευγνωμονεί τον Κέικο) συγκεντρώθηκαν πάνω από 7 εκατομμύρια δολάρια τα οποία δόθηκαν σε ενυδρείο στο Όρεγκον. Ο στόχος αυτής της επένδυσης ήταν η δημιουργία εγκαταστάσεων όπου ο Κέικο θα μπορούσε να αναρρώσει και να ανακτήσει τις δυνάμεις του, με την ελπίδα να επιστρέψει κάποτε στη φύση.

Αν και οι πιθανότητες επανένωσης του Κέικο με την οικογένειά του ήταν ελάχιστες, οι θηλυκές όρκες μπορούν να ζήσουν μέχρι τα 90, έτσι η μητέρα του Κέικο θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν ακόμα ζωντανή, εξηγεί σε συνέντευξή του στον Guardian o περιβαλλοντολόγος και ιδρυτής του FWKF, Ντέιβιντ Φίλιπς.

Πρώτος σταθμός το Όρεγκον και μετά… Ισλανδία

Ο Κέικο μεταφέρθηκε το 1996 στο Oregon Coast Aquarium όπου δεν χρειαζόταν πλέον να δίνει «παραστάσεις», παρακολουθούνταν από κτηνιάτρους για τα προβλήματα υγείας του, είχε στη διάθεσή του περισσότερο χώρο και πρόσβαση σε καλύτερο φαγητό. Χρειάστηκε να περάσουν δύο χρόνια για να αναρρώσει αρκετά ώστε το Αμερικανικό Κογκρέσο και η Ισλανδική Κυβέρνηση να δώσουν το πράσινο φως για τη μεταφορά του στην Ισλανδία.

Ο Κέικο ταξίδεψε αεροπορικώς στην Ισλανδία τον Σεπτέμβριο του 1998, με το μοναδικό αεροσκάφος που ήταν αρκετά μεγάλο για να τον μεταφέρει: ένα μεταγωγικό C-17 της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ. Η αρσενική όρκα βρισκόταν μέσα σε μια δεξαμενή ανοιχτή στο πάνω μέρος, βυθισμένη σε νερό μέχρι τα πτερύγιά της, με το προσωπικό του αεροσκάφους να χρειάζεται να προσθέτει συνεχώς πάγο αφού τον έλιωνε η θερμοκρασία του σώματός της. Το κητώδες πάντως ήταν αρκετά ήρεμο παρά το μακρύ ταξίδι. «Πρέπει να διαισθανόταν ότι επέστρεφε στην πατρίδα του», λέει ο Φίλιπς.

Μετά την άφιξή του στην Ισλανδία ο Κέικο μεταφέρθηκε σε ειδικό θαλάσσιο χώρο στον κόλπο Κλέτσβικ. Εκεί ξεκίνησε η εκπαίδευση και η προετοιμασία για την επανένταξή του, που αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολη. Μετά από χρόνια αιχμαλωσίας, τα ένστικτα επιβίωσής του είχαν «ατροφήσει» και δεν γνώριζε καν ότι τα ζωντανά ψάρια ήταν φαγητό: όταν τον ενθάρρυναν να πιάσει ένα, το επέστρεφε στους φροντιστές του σαν να επρόκειτο για παιχνίδι.

Σταδιακά ο Κέικο έμαθε να ακολουθεί μια βάρκα σε «μακρινές βόλτες» στην ανοιχτή θάλασσα. Ο στόχος ήταν να αυξηθούν οι αντοχές του ώστε να μπορεί να συνταξιδέψει κάποτε με όρκες που ζουν ελεύθερες στη φύση και διανύουν τεράστιες αποστάσεις κάθε μέρα.

Η αχτίδα ελπίδας και ο επίλογος

Το 2002, η ομάδα που παρακολουθούσε τον Κέικο έχασε τα ίχνη του, αφού μια ξαφνική καταιγίδα ανάγκασε τα σκάφη να καταφύγουν εσπευσμένα σε ασφαλές σημείο. Τις εβδομάδες που ακολούθησαν, κολύμπησε εκατοντάδες μίλια από την Ισλανδία μέχρι τη Νορβηγία. Μάλιστα, έφτασε εκεί σε τόσο καλή κατάσταση, που οι επιστήμονες ήταν βέβαιοι πως είχε μάθει να τρέφεται μόνος του.

Ωστόσο, η αγάπη που έτρεφε ο Κέικο για τους ανθρώπους – και ιδιαίτερα για τα παιδιά – τον έκανε να αποζητά συνεχώς την ανθρώπινη συντροφιά. Στη Νορβηγία συνάντησε έναν πατέρα με την κόρη του που ψάρευαν και τους ακολούθησε ως την ακτή. Για τους επόμενους μήνες θα είχε ως «βάση» του ένα νορβηγικό φιόρδ.

Σε αντίθεση με τον κινηματογραφικό Γουίλι, ο Κέικο δεν βρήκε ποτέ την οικογένειά του, ούτε κατάφερε να ενταχθεί σε κάποιο κοπάδι με όρκες. Τον Δεκέμβριο του 2003 έγινε γνωστή η είδηση ότι πέθανε από πνευμονία, πριν κλείσει καν τα 30 του χρόνια.

Η επιχείρηση απελευθέρωσης του Κέικο δέχεται συχνά επικρίσεις, αφού δεν κατάφερε ποτέ να επανενταχθεί πλήρως στο περιβάλλον του ωκεανού. Για τον Ντέιβιντ Φίλιπς, πάντως, αυτό δεν είναι το μοναδικό κριτήριο επιτυχίας. Όπως τονίζει, ο Κέικο έφυγε από το υδάτινο πάρκο στο Νέο Μεξικό – όπου πιθανότατα δεν θα επιβίωνε για πολύ καιρό ακόμη– επέστρεψε στα νερά όπου γεννήθηκε, έμαθε να κυνηγά μόνος του και κατάφερε να φτάσει μέχρι τη Νορβηγία, επιτεύγματα που δεν θα είχαν συμβεί χωρίς την κινητοποίηση των πολιτών και τις προσπάθειες του ιδρύματος.

Σύμφωνα με το International Marine Mammal Project, το διάστημα που ο Κέικο βρισκόταν υπό τη φροντίδα του FWKF, οκτώ αιχμάλωτες όρκες έχασαν τη ζωή τους σε εγκαταστάσεις θεματικών πάρκων της SeaWorld.