Η ανακοίνωση από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας για την κατάργηση της 1ης Στρατιάς, παράλληλα με την κατάργηση του Δ’ Σώματος Στρατού, προκάλεσε πληθώρα αντιδράσεων εντός κι εκτός του κόλπου των Ενόπλων Δυνάμεων, με στρατιωτικούς να επισημαίνουν ότι η Ελλάδα με αυτή της την απόφαση κινδυνεύει να χάσει το μοναδικό πιστοποιημένο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ κι ένα από τα ελάχιστα Στρατηγεία που διαθέτει η Συμμαχία και μάλιστα με δική της πρωτοβουλία.
Η πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, κατόπιν σχετικής εισήγησης του ΓΕΕΘΑ και του ΓΕΣ, έχει προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων, ειδικά σε ότι αφορά την κατάργηση της 1ης Στρατιάς, στη Λάρισα. Όπως επισημαίνουν εν ενεργεία αλλά και απόστρατοι Στρατιωτικοί, η απόφαση αυτή ενέχει κινδύνους, που εκτιμούν ότι δεν έχουν συνυπολογιστεί, με κυριότερο η Ελλάδα να χάσει το μοναδικό πιστοποιημένο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ που διαθέτει κι ένα από τα ελάχιστα πιστοποιημένα της Συμμαχίας, δίνοντας στην ουσία τα κλειδιά της ανατολικής πτέρυγας εξ ολοκλήρου στην Τουρκία.
Η 1η Στρατιά επίσης, ως σχηματισμός επιπέδου Field Army, διαθέτει την οργανωτική δομή και το ανθρώπινο-materiel δυναμικό να αναλάβει ευρύ φάσμα στρατηγικών καθηκόντων — από την άμυνα ζώνης έως διοίκηση πολλαπλών σωμάτων σε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις.
Από το 2000, η Ελλάδα έχει δηλώσει την πρόθεσή της να συμβάλει στο όραμα της ΕΕ για μια Ισχυρότερη Ευρώπη, παρέχοντας ένα Στρατηγείο (HQ) ικανό να αναλάβει Επιχειρήσεις Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (CSDP).
Τον Ιούλιο του 2005, η Ελληνική 1η Στρατιά ορίστηκε ως το «μητρικό» Στρατηγείο (Parent Headquarters) του Ελληνικού Επιχειρησιακού Στρατηγείου της ΕΕ (EL EU OHQ).
Τον Φεβρουάριο του 2007, το OHQ μεταφέρθηκε στις σημερινές του εγκαταστάσεις.
Τον Ιούνιο του 2009, το Ελληνικό EU OHQ διεξήγαγε την Άσκηση Διαχείρισης Κρίσεων MILEX 2009. Χάρη στην επιτυχή διεξαγωγή της άσκησης, το Στρατηγείο πιστοποιήθηκε ως πλήρως επιχειρησιακό, ικανό να αναλάβει Επιχειρήσεις Διαχείρισης Κρίσεων υπό τη διοίκηση της ΕΕ.
Σύμφωνα με το Άρθρο 43 της Συνθήκης της Λισαβόνας, το 2009 η ΕΕ αποφάσισε ότι οι δυνάμεις της μπορούν να αναλαμβάνουν τους ακόλουθους τύπους αποστολών:
- Κοινές Επιχειρήσεις Αφοπλισμού
- Ανθρωπιστικές και Διασωστικές Επιχειρήσεις
- Παροχή Στρατιωτικών Συμβουλών και Συνδρομής
- Πρόληψη Συγκρούσεων και Διατήρηση της Ειρήνης
- Ανάπτυξη μάχιμων δυνάμεων για Διαχείριση Κρίσεων, συμπεριλαμβανομένης της Ειρηνευτικής Δράσης και της Σταθεροποίησης μετά από Σύγκρουση
Επιπλέον, το γεγονός ότι η 1η Στρατιά λειτουργεί και ως «μητρική» δομή για την Ελληνική EU-OHQ (EL EU OHQ), ενισχύει την διαλειτουργικότητα μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών διαρθρώσεων επιχειρήσεων και διασφαλίζει τεχνική, οργανωτική και επιχειρησιακή συνέχεια μεταξύ εθνικής και ευρωπαϊκής αποστολής. Αυτό μεταφράζεται σε ευελιξία: από τη συμμετοχή σε EU Battlegroups μέχρι την ανάληψη επιχειρησιακού σχεδιασμού για ευρωπαϊκά σενάρια.
Η 1η Στρατιά έχει μεγάλη εμπειρία και συμβολή σε Διεθνείς Αποστολές. Έχει συνεισφορά σε ειρηνευτικές/σταθεροποιητικές επιχειρήσεις (Balkans/IFOR-SFOR, Κόσοβο), στην πολυετή επιχείρηση στο Αφγανιστάν/ISAF και σε άλλες αποστολές υπό την αιγίδα ΟΗΕ/ΝΑΤΟ/ΕΕ.
Σε σχέση με τη συμμετοχή της σε διεθνείς αποστολές της ΕΕ θα ιδιαίτερη είναι η συμβολή της στην επιχείρηση EUFOR RCA στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η επιχείρηση αυτή, η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Φεβρουάριο του 2014 έως τον Μάρτιο του 2015, είχε ως στόχο την αποκατάσταση της ασφάλειας και την υποστήριξη της ανθρωπιστικής βοήθειας στην περιοχή. Η 1η Στρατιά, μέσω του EL EU-OHQ, ανέλαβε την επιχειρησιακή διοίκηση της αποστολής, παρέχοντας στρατηγική καθοδήγηση και συντονισμό των δυνάμεων.
Πιο συγκεκριμένα, αυτή η επιχείρηση αποφασίστηκε να σχεδιαστεί και να διεξαχθεί με τη διαδικασία fast track, πράγμα που σημαίνει ότι η προετοιμασία της επιχείρησης ήταν πολύ πιο γρήγορη από μια συνηθισμένη.
Επιπλέον, το Επιχειρησιακό Στρατηγείο ενεργοποιήθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα, επεξεργάστηκε το πλήρες σχέδιο επιχείρησης και διεξήγαγε τη διαδικασία δημιουργίας δύναμης.
Το Επιχειρησιακό Στρατηγείο από την αρχή:
- έθεσε σε εφαρμογή τη στρατηγική επικοινωνία,
- επεξεργάστηκε τους Κανόνες Εμπλοκής,
- συνέταξε τον ήδη εγκεκριμένο προϋπολογισμό της επιχείρησης και
- οργάνωσε και συντόνισε την αεροπορική στρατηγική μεταφορά από την Ευρώπη στο AoO.
Επίσης, το Επιχειρησιακό Στρατηγείο εργάστηκε στον εκτεταμένο σχεδιασμό της αποστολής, καθώς και για την υποστήριξη της επερχόμενης MINUSCA.
Όσον αφορά τις λεπτομέρειες της αποστολής, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η EUFOR RCA δημιούργησε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον στην περιοχή και διευκόλυνε την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και την ελεύθερη κυκλοφορία του ανθρωπιστικού προσωπικού. Η επιστροφή στην κανονικότητα βοήθησε και ενδυνάμωσε τους μετριοπαθείς, ενώ περιθωριοποίησε τους σκληροπυρηνικούς. Πρέπει να τονίσω για άλλη μια φορά ότι, για την αποστολή EUFOR RCA, αυτό έγινε στο πλαίσιο της παύσης της εγκληματικότητας.
Η 1η Στρατιά επίσης, συμμετείχε στην Επιχειρησιακή άσκηση MILEX 2009: Το γεγονός ότι χαρακτηρίστηκε πλήρως επιχειρησιακό αρχηγείο το 2009 σημαίνει ότι πληροί τα κριτήρια επιχειρησιακής ετοιμότητας και ανταπόκρισης για διαχείριση κρίσεων.
Επιπλέον, σύμφωνα με το Άρθρο 43 της Συμφωνίας της Λισαβώνας: Το στρατηγείο είναι πιστοποιημένο για να αναλαμβάνει κρίσιμες αποστολές, όπως αποστολές αφοπλισμού, ανθρωπιστικής βοήθειας, πρόληψης συγκρούσεων και διαχείρισης κρίσεων.
Πρόσφατα, τον Φεβρουάριο του 2023, με πρωτοβουλία του υπουργού Νίκου Δένδια, η Ελλάδα ανέλαβε την Διοίκηση της ευρωπαϊκής επιχείρησης ASPIDES, με το Στρατηγείο της Λάρισας να έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της ΕΕ επίσης, η 1η Στρατιά είναι επίσημα αναγνωρισμένη και πιστοποιημένη ως επιχειρησιακό αρχηγείο υψηλού επιπέδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με το υπουργείο, από την κατάργηση της 1η Στρατιάς θα εξοικονομούνται περί τις 30.000 ανθρωποώρες ανά μήνα και περίπου 2 εκατ. ευρώ ετησίως. Κατά το υπουργείο, η κατάργησή της ευνοεί την διοικητική ευελιξία και την αποτροπή ενός «υδροκέφαλου» σχηματισμού διοίκησης.
Στον αντίποδα, απόστρατοι Στρατηγοί αλλά κι εν ενεργεία ανώτατοι Αξιωματικοί επισημαίνουν ότι η κατάργησή της όχι μόνο αποδυναμώνει τις εθνικές δυνατότητες διοίκησης, αλλά και διακυβεύει τη συμμετοχή και τη συνεισφορά της Ελλάδας σε σημαντικές ευρωπαϊκές και διεθνείς επιχειρήσεις.
Η ΑΣΔΕΝ
Ξεχωριστή μνεία θα πρέπει να γίνει για την ΑΣΔΕΝ που καταργείται και τη θέση της παίρνει η Ανώτατη Διοίκηση Αιγαίου και Ανατολικής Μεσογείου. Και μπορεί ως πρώτη προσέγγιση να ακούγεται θετική, όμως στους Στρατιωτικούς έχει προκαλέσει αντίδραση η επισήμανση του υπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Δένδια, στη Βουλή ότι το Καστελλόριζο ανήκει στην Ανατολική Μεσόγειο.
Οι ίδιοι κύκλοι επισημαίνουν στο enikos.gr ότι αυτή η γεωγραφική προσέγγιση όχι μόνο δεν απηχεί στην πραγματικότητα αλλά δημιουργεί κι ένα δυσμενές προηγούμενο για την Εθνική Εξωτερική Πολιτική. Το Καστελλόριζο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του νησιωτικού συμπλέγματος των Δωδεκανήσων, το οποίο ανήκει στο Αιγαίο. Συνεπώς το Καστελλόριζο, με το νησιωτικό σύμπλεγμα της Μεγίστης κατ’ επέκταση, δεν αποτελούν κάποια κατάκτηση ή προσθήκη στα Δωδεκάνησα ενώ πουθενά στην Συνθήκη του 1947 δεν υπάρχει μνεία για Ανατολική Μεσόγειο.
Ο διαχωρισμός αυτός, που εκτιμάται ότι έγινε εν τη ρήμη του λόγου, αποτελεί μία λανθασμένη προσέγγιση, που δίνει λαβή στην Τουρκία για διαχωρισμό του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης με την Ρόδο και την υπόλοιπη νησιωτική χώρα, με ότι αυτό συνεπάγεται για τα επιχειρήματά της και τον επιχειρούμενο αφοπλισμό του νησιού, με τις αλυτρωτικές της επιδιώξεις.
Χρήστος Μαζανίτης (enikos.gr)
