Οι τιμές στα τρόφιμα εκτοξεύονται σε παγκόσμιο επίπεδο μετά από ακραία κλιματικά φαινόμενα, επισημαίνει μελέτη του Barcelona Supercomputing Centre, πλήττοντας τους πληθυσμούς στις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά και τα φτωχότερα στρώματα στα ανεπτυγμένα κράτη.
Τα συστήματα τροφίμων είναι ευπαθή σε περιβαλλοντικά σοκ, αναφέρει η έρευνα που συσχετίζει τη βραχυπρόθεσμη ραγδαία αύξηση των τιμών των τροφίμων με δεκάδες ακραία καιρικά φαινόμενα που συνέβησαν ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής και της συνεχούς ανόδου της θερμοκρασίας.
Προηγούμενες μελέτες έχουν εξετάσει πώς οι υψηλές θερμοκρασίες οδηγούν μακροπρόθεσμα σε γενικό πληθωρισμό των τιμών των τροφίμων. Ωστόσο, η νέα έρευνα δείχνει ότι συγκεκριμένα είδη τροφίμων παρουσιάζουν επίσης πολύ πιο απότομες βραχυπρόθεσμες αυξήσεις που τροφοδοτούν τον πληθωρισμό.
Εκτόξευση τιμών
Η τιμή του ελαιολάδου στην Ευρώπη εκτινάχθηκε κατά 50% πέρυσι μετά από παρατεταμένη ξηρασία στη νότια Ισπανία κατά τη διάρκεια του 2022 και του 2023.
Οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων μεταδίδονται από μεμονωμένες περιοχές σε όλο τον κόσμο μέσω του εμπορίου
Στην Ινδία, ένας καύσωνας τον περασμένο Μάιο ανέβασε τις τιμές των κρεμμυδιών κατά 89%, ενώ στην Κορέα οι τιμές του λάχανου εκτινάχθηκαν κατά 70% μετά τη ζέστη-ρεκόρ του καλοκαιριού.
Στην Ιαπωνία, οι τιμές του ρυζιού αυξήθηκαν κατά 48% τον Σεπτέμβριο μετά από ένα κύμα καύσωνα τον Αύγουστο σε ολόκληρη την περιοχή, ενώ στην Κίνα οι τιμές των λαχανικών αυξήθηκαν κατά 30%. Στην Καλιφόρνια, τα λαχανικά της Αριζόνα έκαναν άλμα 80% τον Νοέμβριο του 2022 μετά από ξηρασία.
Πολλά από τα καιρικά φαινόμενα πίσω από αυτές τις εκτοξεύσεις των τιμών «ήταν εντελώς πρωτοφανή από ιστορική άποψη», δήλωσε ο συγγραφέας της μελέτης Maximilian Kotz, σύμφωνα με τους Financial Times.
Οι θερμοκρασίες ήταν «πολύ έξω από το εύρος που θα περιμέναμε σε ένα σταθερό κλίμα που δεν θα είχε επηρεαστεί από εκπομπές αερίου που οφείλονται στην ανθρώπινη παρέμβαση», είπε.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων συχνά ακολουθούσαν τις ακραίες καιρικές συνθήκες για λίγους μόνο μήνες – ένα μοτίβο που οι ερευνητές προειδοποίησαν ότι είναι πιθανό να γίνει πιο συχνό καθώς εντείνεται η κλιματική αλλαγή.
Ωστόσο οι επιστήμονες προειδοποιούν εδώ και χρόνια ότι χρειάζονται επείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, χωρίς ωστόσο να βρίσκουν ευήκοα ώτα στις παγκόσμιες ηγεσίες, που στην καλύτερη περίπτωση αρκούνται σε ευχολόγια.
«Γνωρίζουμε ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες γίνονται ήδη πιο έντονες και πιο συχνές από ό,τι ήταν πριν από 30-40 χρόνια, και αναμένουμε ότι αυτό θα συνεχιστεί όσο οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται», δήλωσε ο Kotz.
Εάν το σύστημα τροφίμων «συνεχίσει να αντιδρά με τον ίδιο τρόπο που είδαμε πρόσφατα, τότε θα περιμένουμε να συμβεί το ίδιο πράγμα όσον αφορά τις τιμές των τροφίμων, και πιθανώς με πιο ακραίους και πιο απρόβλεπτους τρόπους».
Οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων μεταδίδονται από μεμονωμένες περιοχές σε όλο τον κόσμο μέσω του εμπορίου, κατέληξε η έρευνα. Για παράδειγμα, το κόστος της σοκολάτας αυξήθηκε κατακόρυφα στο Ηνωμένο Βασίλειο, μετά τον τριπλασιασμό των τιμών του κακάο μετά την ξηρασία και την ακραία ζέστη στη Γκάνα και την Ακτή Ελεφαντοστού.
Κερδοσκοπία και πολιτική
Αλλά η αύξηση των τιμών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην κερδοσκοπία της αγοράς και στην κυρίαρχη πολιτική που επιδεινώνει την κατάσταση, δήλωσε στους FT ο Raj Patel του Πανεπιστημίου του Τέξας, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έκθεση.
Όταν οι υψηλές θερμοκρασίες στη Ρωσία τροφοδότησαν πυρκαγιές που ανέβασαν τις τιμές του σιταριού το 2010, η Μόσχα επέβαλε εμπάργκο στις εξαγωγές που «εκτόξευσαν την παγκόσμια τιμή του σιταριού στα ύψη», σημείωσε ο Patel. Αυτό έπαιξε εν μέρει ρόλο στις εξεγέρσεις για το ψωμί μέχρι τη Μοζαμβίκη. «Η έννοια του πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων είναι πολιτική. Είναι πάντα πολιτική», αναφέρει.
Χώρες όπως η Βρετανία που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε εισαγόμενα αγαθά, ήταν ιδιαίτερα ευάλωτες σε κλιματικούς κλυδωνισμούς στο εξωτερικό, δήλωσε η συν-συγγραφέας της έκθεσης Anne Taylor, εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος Τροφίμων με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η έρευνα έθεσε επίσης ερωτήματα για τις κεντρικές τράπεζες, καθώς οι αυξήσεις των τιμών των τροφίμων απειλούν τις προσπάθειες ελέγχου του γενικού πληθωρισμού, ιδίως στις αναδυόμενες οικονομίες όπου τα τρόφιμα αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερο μερίδιο των τιμών καταναλωτή.
«Αυτές οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες, επηρεάζουν άμεσα τα συνολικά ποσοστά του γενικού πληθωρισμού και ο κύριος μοχλός είναι τα τρόφιμα. Αυτό διαχέεται στις συνολικές τιμές», δήλωσε ο Kotz.
Την περασμένη εβδομάδα η Τράπεζα της Αγγλίας ανακοίνωσε μια απροσδόκητη αύξηση του πληθωρισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο σε υψηλό 18 μηνών, 3,6%, τον Ιούνιο, η οποία αποδόθηκε εν μέρει στην αύξηση των τιμών των τροφίμων.
Ζήτημα ζωής ή θανάτου
Η μελέτη παρατήρησε επίσης ότι, όταν το κόστος αυξάνεται, τα φτωχότερα νοικοκυριά είναι πιθανό να καταναλώνουν λιγότερα θρεπτικά, τρόφιμα. Η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών ειδικότερα γίνεται «πολύ ευάλωτη όταν οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται», δήλωσε η Taylor.
Το ζήτημα της αύξησης των τιμών των τροφίμων αναδεικνύεται σε ζήτημα ζωής ή θανάτου για σχεδόν 3 στους 10 κατοίκους του πλανήτη που ήδη αντιμετωπίζουν μέτρια ως σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια και για το 10% που ζει σε συνθήκες πείνας.
Για τους κατοίκους στις ανεπτυγμένες χώρες η ακρίβεια στα τρόφιμα πλήττει δυσανάλογα τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού, που ξοδεύουν αναλογικά περισσότερα χρήματα από το εισόδημά τους για ανελαστικές δαπάνες – διατροφή, στέγαση.
