Ενώ η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα περιστρέφεται γύρω από την ακρίβεια, την αύξηση των ενοικίων και την αδυναμία πρόσβασης των νέων στην ιδιοκατοίκηση, μια άλλη χώρα της ευρωζώνης, η Ισπανία, φαίνεται να εφαρμόζει ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο: τα φθηνότερα στεγαστικά δάνεια στην Ευρώπη λειτουργούν ως ισχυρό εργαλείο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής.
Η ισπανική «έκρηξη» στεγαστικών: δάνεια με επιτόκιο 2,88%
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το μέσο επιτόκιο για νέα στεγαστικά δάνεια στην Ισπανία ήταν μόλις 2,88% τον Μάρτιο του 2025, το δεύτερο χαμηλότερο στην ευρωζώνη μετά τη Μάλτα. Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα το αντίστοιχο επιτόκιο ξεπερνούσε το 4,1%, περιορίζοντας σημαντικά τη δυνατότητα δανεισμού για την αγορά πρώτης κατοικίας.
Γιατί οι Ισπανοί δανείζονται φθηνότερα; Η Ισπανία έχει καταφέρει να διατηρεί χαμηλά τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων χάρη σε:
- Υψηλή ρευστότητα τραπεζών (LCR 178%)
- Έντονο ανταγωνισμό στον τραπεζικό τομέα
- Μεγάλο ποσοστό δανείων με μεταβλητό επιτόκιο (44,6% έναντι μόλις ~10% στην Ελλάδα)
- Καθολικό τραπεζικό μοντέλο, που βασίζεται σε διασυνδεδεμένες υπηρεσίες προς τους καταναλωτές
- Σταδιακή μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ (στο 2,25%)
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα;
Η εικόνα της Ισπανίας λειτουργεί ως καθρέφτης των ελλείψεων της ελληνικής στεγαστικής και τραπεζικής πολιτικής:
- Οι ελληνικές τράπεζες διατηρούν αυστηρά κριτήρια και υψηλά περιθώρια κέρδους στα στεγαστικά προϊόντα.
- Η έλλειψη επαρκών κρατικών ή τραπεζικών προγραμμάτων για νέους οδηγεί σε εκτόξευση των ενοικίων και περιορίζει τη μετάβαση από την ενοικίαση στην ιδιοκατοίκηση.
- Η δημόσια παρέμβαση υπήρξε αποσπασματική, με προγράμματα όπως το “Σπίτι μου” να καλύπτουν περιορισμένο κοινό.
- Η τραπεζική συγκέντρωση δεν ευνοεί τον ανταγωνισμό: τέσσερις συστημικές τράπεζες ελέγχουν το 95% της αγοράς.
Κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες
Η δυσκολία πρόσβασης σε φθηνή χρηματοδότηση στην Ελλάδα αποκλείει μεγάλο μέρος της νεότερης γενιάς από την ιδιοκτησία ακινήτων, ενισχύει τη δημογραφική καθίζηση και διατηρεί τον πλούτο σε λίγους. Αντίθετα, στην Ισπανία, η προσβασιμότητα στη στέγη μέσω φθηνών δανείων ενισχύει την εγχώρια ζήτηση, την κατανάλωση, τις επενδύσεις και τελικά την ανάπτυξη – με το ΑΕΠ της χώρας να αυξάνεται κατά 3,2% το 2024, συμβάλλοντας σχεδόν στο 40% της συνολικής ανάπτυξης της ευρωζώνης.
Μπορεί η Ελλάδα να ακολουθήσει;
Για να υπάρξει συγκλίνουσα πορεία, η Ελλάδα θα χρειαστεί:
- Μείωση των τραπεζικών επιτοκίων με ενίσχυση του ανταγωνισμού και πίεση μέσω ρυθμιστικών εργαλείων
- Νέο πλαίσιο στεγαστικής πολιτικής με έμφαση σε μακροπρόθεσμα και γενικευμένα στεγαστικά σχήματα
- Ενίσχυση της εγχώριας αποταμίευσης και της ρευστότητας των τραπεζών
- Ανάπτυξη δημόσιου στεγαστικού αποθέματος ή παροχή εγγυήσεων σε συνεργασία με την ΕΤΕπ και την ΕΚΤ
Η Ισπανία δείχνει ότι η πρόσβαση στη στέγη μέσω προσιτών στεγαστικών δανείων δεν είναι ουτοπία, αλλά προϊόν στρατηγικής επιλογής.
Αντίθετα, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τη στέγαση ως ατομικό πρόβλημα, χωρίς επαρκές θεσμικό πλαίσιο και με τον τραπεζικό δανεισμό να λειτουργεί ανασταλτικά. Αν η πολιτεία επιθυμεί να στηρίξει έμπρακτα τη νέα γενιά, ο δρόμος περνάει μέσα από τη ριζική αναδιάρθρωση της στεγαστικής πολιτικής και την προώθηση φθηνότερης, πιο δίκαιης χρηματοδότησης.
