“Το Σαραντάπορο Ελασσόνας – Ο τόπος και οι άνθρωποι” είναι ένα βιβλίο όπου στις 460 σελίδες του καταγράφονται πληροφορίες και γεγονότα σχετικά με το Σαραντάπορο από την αρχαιότητα ως το πρόσφατο παρελθόν. Ένας μέρος των περιεχομένων είναι ιστορικές, αρχαιολογικές και λαογραφικές μελέτες, που εκπονήθηκαν από ειδικούς μελετητές αλλά και Σαρανταπορίτες, και έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς σε εφημερίδες και περιοδικά. Μεγάλο μέρος όμως των περιεχομένων δημοσιεύεται για πρώτη φορά. Η συγκέντρωση και η καταγραφή των στοιχείων που αποτυπώνουν την ιστορική, κοινωνική και πολιτιστική πορεία του χωριού, έγινε από τη συνταξιούχο φιλόλογο, Αθανασία Ι. Ντάλλα και τον απόστρατο αστυνομικό- ερευνητή της τοπικής ιστορίας Γιάννη Αθαν. Ντάλλα.
Στο βιβλίο γίνεται εκτενής αναφορά στην ιστορική μάχη του 1912 καθώς και στα γεγονότα και τα θύματα της γερμανικής κατοχής στο χωριό. Για τα παραπάνω μίλησαν στην δημοσια ραδιοφωνια , η Αθανασία (τηλεφωνικά)και ο Γιάννης Ντάλλας όπου στάθηκαν στα γεγονότα της κατοχής, στους Σαρανταπορίτες που εκτελέστηκαν στο “Μελίσσι” από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής και τους άλλους συγχωριανούς τους που σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς που είχαν φροντίσει να κάψουν το χωριό τους και τα υπάρχοντα τους το 1943. Για εκτέλεση των δέκα αθώων, άμαχων Σαρανταποριτών στο “Μελίσσι” στις 19 Ιανουαρίου του 1944, έχουν γραφτεί πολλά ποιήματα από τους συγγενείς των θυμάτων , κάποια απο αυτά μελοποιήθηκαν και καταγράφονται στο βιβλίο.
Ένα από αυτά διαβάστηκε στην εκπομπή και έχει γραφτεί από την Στάμου Γκουντρουμπή-Δήμου η Τζιουμακλή και κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου και αναφέρει:
Τα πυρυροβόλα έστησαν, σιμά απάν στου Μέγα
Ρίχνουν την πρώτη τη ριπή σκοτώσαν τον Βαγγέλη
………………………………………………………………….
Βγήκαν παρέκει απ΄το χωριό κι φτάσαν στο Μελίσσι
και στήσαν τα πυροβόλα , σκοτώσαν τους λιβέντες.
Ο Γιάννης Ντάλλας αναφέρθηκε και στην έκθεση που λειτουργεί αυτές τις ημέρες με τίτλο “Από το Σαραντάπορο στο ’40” στη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Λάρισας στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων της επετείου της Μάχης του Σαρανταπόρου και της Εθνικής Επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940. Η έκθεση εγκαινιάστηκε την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει μέχρι και τις 30 Οκτωβρίου.
Η έκθεση περιλαμβάνει εκθέματα της προσωπικής συλλογής του ιδιώτη συλλέκτη Συνταγματάρχη ε.α κ. Βασιλείου Νικόλτσιου και υλικά εποχής της περιοχής Θεσσαλίας, ευγενικής διάθεσης και επιμέλειας, του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας. Σκοπός της έκθεσης, είναι η ανάδειξη της Μάχης του Σαρανταπόρου, που αποτέλεσε την πρώτη νικηφόρο μάχη των Βαλκανικών Πολέμων και η σύνδεσή της με τα γεγονότα που οδήγησαν στο Έπος του 1940.
Το Σαραντάπορο είναι ιστορικό και μαρτυρικό χωριό καθώς μετά από πολλές προσπάθειες των Συλλόγων, κατάφεραν να ενταχθεί στις μαρτυρικές κοινότητες της Ελλάδος. Στην πλατεία του χωριού έχει στηθεί μνημείο στην μνήμη των πεσόντων Σαρανταποριτών από τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο μέχρι την κατοχή.
Στο βιβλίο καταγράφονται τα κοινοτικά συμβούλια και χαρακτηριστικές αποφάσεις τους, οι επαγγελματικές δραστηριότητες των Σαρανταποριτών μετά το 1950, η εκπαίδευση και το θρησκευτικό στοιχείο, τα λαογραφικά και πολιτιστικά δρώμενα. Επίσης περιλαμβάνονται κατάλογοι με τα επώνυμα και παρατσούκλια των Σαρανταποριτών, με τα τοπωνύμια του Σαρανταπόρου, με το “Σαρανταπορίτικο Γλωσσάρι” 1000 περίπου λέξεων, με τους Σαρανταπορίτες μετανάστες και πτυχιούχους. Πλούσιο είναι και το φωτογραφικό υλικό (ασπρόμαυρο & έγχρωμο).
Οι συγγραφείς του βιβλίου “Το Σαραντάπορο Ελασσόνας – Ο τόπος και οι άνθρωποι” δεν παρέλειψαν να ευχαριστήσουν για άλλη μια φορά δημόσια τον Δήμο Ελασσόνας για την ολόθερμη στήριξη και κάλυψη μέρους των εκδοτικών εξόδων.
Τέλος να σημειωθεί ότι το Σαραντάπορο είναι χωριό στο βορειοδυτικό μέρος της Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας, στα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, βρίσκεται 28 χιλιόμετρα βόρεια της Ελασσόνας. Είναι ευρύτερα γνωστό από την Μάχη του Σαρανταπόρου που διεξήχθη στις 9 και 10 Οκτωβρίου 1912. Ήταν η πρώτη σημαντική νίκη των βαλκανικών πολέμων, η νικηφόρα έκβαση της οποίας άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας.
