Γράφει η Ελευθερία Τζανακούλη
Μεγάλη ευλογία η επίσκεψη στο μοναστήρι του Ταξιάρχη στο Μανταμάδο της Μυτιλήνης.
Ο Άγιος Αρχάγγελος Μιχαήλ είναι ο ενδοξότερος Ταξιάρχης των Ασωμάτων Δυνάμεων και Αρχιστράτηγος του Θεού. Η μνήμη του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, μαζί με του Αρχαγγέλου Γαβριήλ γιορτάζεται στις 8 Νοεμβρίου.
Η εικόνα του Ταξιάρχη της Λέσβου, όπως αλλιώς τον ονομάζουν, είναι μοναδική στο είδος της, αφού είναι ανάγλυφη, παρότι οι ανάγλυφες εικόνες δεν επιτρέπονται στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ήταν η πρώτη μου επίσκεψη στο μοναστήρι του Αρχαγγέλου Ταξιάρχη το οποίο βρίσκεται 38 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Μυτιλήνης στο χωριό Μανταμάδος.
Περπατώντας σε έναν όμορφο και γαλήνιο χώρο συνάντησα τον έναν από τους δύο πατέρες της μονής, τον πατέρα Ευστράτιο.
Ήθελα τόσο πολύ να γνωρίσω καλύτερα τον Άγιο και να μάθω όλα αυτά που αναφέρει η παράδοση κατά τον χρόνο.
– Πάτερ, από πότε χρονολογείται το μοναστήρι του Ταξιάρχη και ποια είναι η ιστορία του;
– Το μοναστήρι αυτό δεν ξέρουμε πότε χτίστηκε είναι θαμμένο με τους αιώνες. Πάντως τον 8ο αιώνα υπήρχε γιατί τότε έγινε η σφαγή των μοναχών από τους Σαρακηνούς πειρατές οι οποίοι ήκμασαν στα βορειοανατολικά παράλια λόγω του ότι ήταν πολύ πλούσια. Έχοντας ορμητήριο το Χάνδακα της Κρήτης το σημερινό Ηράκλειο, λεηλάτησαν όλα τα παράλια της Ελλάδας και του Αιγαίου. Με τον ίδιο τρόπο λεηλάτησαν και το μοναστήρι. Οι Σαρακηνοί πειρατές είχαν το εξής τέχνασμα για να βρίσκουν που υπάρχει πλούτος. Άφηναν δυο-τρεις πειρατές που γνώριζαν απταίστως την ελληνική γλώσσα με κλοπιμαία από άλλους τόπους για να μην είναι γνωστά λόγου χάρη στη Μυτιλήνη ή στη Χίο όταν έβγαιναν στη Χίο και παρίσταναν τους πραγματευτάδες. Όπου καταλάβαιναν πως υπάρχει πλούτος έκαναν πλιάτσικο.
Έτσι έγινε και με το μοναστήρι. Έκατσαν μερικές μέρες και είδαν πως το μοναστήρι αφενός μεν έχει πλούτο αφετέρου δε οι γύρω συνοικισμοί φύλαγαν το μοναστήρι. Παρατήρησαν δε, πως στο κάστρο του μοναστηριού είχε φρουρά. Όμως, από τη 1:00 έως τις 5:00 την νύχτα -γιατί τότε γινόταν η Θεία Λειτουργία στα μοναστήρια- , το μοναστήρι ήταν έρημο. Ένας μόνον μοναχός ήταν πάνω στο καμπαναριό. Πραγματικά ήρθανε μία νύχτα και περίμεναν να χτυπήσει το σήμαντρο στην εκκλησία. Μπήκαν και κατέσφαξαν όλους τους μοναχούς. Ένας μοναχός δόκιμος που βοηθούσε μέσα τον λειτουργούντα ιερέα κατόρθωσε να ανέβει στη στέγη επάνω για να σωθεί. Κάποιο μάτι Σαρακηνού το είδε αυτό και μόλις τελείωσε η σφαγή και η λεηλασία βάλανε σκάλα για να πιάσουν και τον τελευταίο επιζώντα μοναχό, μην τυχόν και ειδοποιήσει τους κατοίκους των γύρω συνοικισμών. Αλλά όταν ανέβηκαν επάνω στη στέγη, αυτή μεταμορφώθηκε σε μία θάλασσα φουρτουνιασμένη , με τον Ταξιάρχη και το ξίφος του στη μέση έτοιμος να τους επιτεθεί. Οι Σαρακηνοί βλέποντας αυτό το θέαμα τράπηκαν σε φυγή αφήνοντας πίσω τους όλα τα κλοπιμαία. Την επόμενη μέρα οι βοσκοί των γύρω συνοικισμών βρήκαν τους Σαρακηνούς σφαγμένους με μία μαχαιριά που έπιανε από το μέτωπο και κατέβαινε ως τον αφαλό. Η τοποθεσία πήρε το όνομα της από το γεγονός αυτό, Μαχαιρά όπως ονομάζεται και σήμερα. ο μοναχός ο οποίος διεσώθη πάνω στη στέγη κατέβηκε να δει αν κάποιος είναι ζωντανός για να τον βοηθήσει.
– Η εικόνα του Ταξιάρχη κατά την παράδοση δημιουργήθηκε από τον επιζώντα μοναχό. Με τι τρόπο δημιούργησε την εικόνα η οποία παραμένει αναλλοίωτη όλα αυτά τα χρόνια;
Ο επιζώντας μοναχός, κατεβαίνοντας στην εκκλησία βλέπει όλους τους μοναχούς σφαγμένους και το αίμα να έχει κατακλύσει όλο το δάπεδο. Τότε του ήρθε η θεία έμπνευση να συγκεντρώσει όλο το αίμα, να το αναμίξει με ψιλό κοσκινισμένο χώμα δημιουργώντας ένα πηλό για να φτιάξει την εικόνα του Ταξιάρχη έτσι όπως την είχε δει πάνω στη στέγη τη στιγμή που σώθηκε. Χρησιμοποίησε αυτό τον τρόπο γιατί ο Μανταμάδος έχει μεγάλη ιστορία με την κεραμική τέχνη , σχεδόν οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν κεραμιστές και πιθανώς ο μοναχός αυτός να ήταν γόνος κεραμικής οικογένειας και να γνώριζε την τέχνη.
Λοιπόν, πλάθει τον Ταξιάρχη όπως τον είχε δει. Είχε φτιάξει το πρόσωπο, τα μαλλιά, το στέμμα, λίγο στέρνο και διαπιστώνει πως ο πηλός δεν φτάνει για να ολοκληρώσει την εικόνα του Ταξιάρχη. Σκέφτηκε να το χαλάσει και να το κάνει μικρότερο αλλά δύο πράγματα τον εμπόδισαν. Το ένα ήταν πώς αυτό που είχε φτιάξει αφενός ανταποκρινόταν τα μέγιστα σε αυτό που είχε δει και αφετέρου ο πηλός άρχισε να κρυώνει και δεν θα μπορούσε να το ξαναπλάσει. Έτσι άφησε με πηλό αυτό το οποίο είχε φτιάξει και με μπογιές συνέχισε να ζωγραφίζει το παρακάτω σώμα. Αυτή είναι η ιστορία από τη ζωντανή μας παράδοση των χρόνων.
Το 1618 ο Μητροπολίτης Γαβριήλ έγραψε ένα οδοιπορικό για όλη τη Λέσβο. Αναφερόμενος στο Μανταμάδο λέει: «Υπάρχει στο Μανταμάδο το μοναστήρι του Ταξιάρχη ένθα φυλάσσεται η ανάγλυφος εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ μη τολμώντων των Αγαρινών άψασθαι το καθόλου δια το θαυματουργείν ως ημέραι – Δεν τολμούσαν οι Τούρκοι να ακουμπήσουν καν τον περίβολον του μοναστηριού γιατί καθημερινώς έκανε θαύματα».
Αυτό γίνεται και στις μέρες μας κορίτσι μου, μου είπε ο Πατήρ Ευστράτιος, θαύματα! Τα θαύματά του είναι τόσα πολλά , που δεν μας φτάνουν δυο εβδομάδες για να αναφέρουμε τις επικεφαλίδες τους.
Και πράγματι, ο Πατήρ Ευστράτιος έχει δίκιο.
Παρά τα εκατοντάδες χρόνια που πέρασαν η εικόνα μένει αναλλοίωτη. Ακόμη και σήμερα οι πιστοί προσκυνούν την θαυματουργική εικόνα, ενώ συμβαίνει να σκουπίζουν συχνά με βαμβάκι τον ιδρώτα και τα δάκρυα από το πρόσωπο του Αρχάγγελου. Ακόμη μια ένδειξη της δύναμής του είναι πως οι πιστοί ενώ τοποθετούν συχνά κέρματα στο μέτωπό του, μετά από λίγο τα σημάδια που αφήνουν εξαφανίζονται, ενώ τα τάματα είναι μια μικρή μόνο απόδειξη των πολλών θαυμάτων του Αγίου.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σας αναφέρω, πως όταν προσεύχεσαι στην εικόνα του Αγίου, είναι σαν να ανοίγει μια μεγάλη αγκαλιά και να σε καλοδέχεται.
